Bir şişe salata sosu üzerindeki malzeme listesini okuduysanız ve içinde aspir yağı olduğunu gördüyseniz, “aspir yağı nedir” diye merak etmiş olabilirsiniz. Aspir yağı kullanım alanları – bir çiçek mi, bir sebze mi? Aspir yağının sağlığa faydaları var mı?
Aspir Yağı Nedir?
Aspir, öncelikle batı Great Plains bölgelerinde yetiştirilen yıllık geniş yapraklı bir yağlı tohum mahsulüdür. Mahsul ilk olarak 1925’te çoğaltıldı, ancak yetersiz yağ içeriğine sahip olduğu bulundu. Sonraki yıllarda, artan yağ seviyeleri içeren yeni aspir çeşitleri geliştirildi. Aspir yağının yüksek konsantrasyondaki çoklu doymamış yağları, beslenme uzmanlarının çoklu doymamış yağ asitlerinin önemini lanse ettiği 1970’lerde onu son derece popüler hale getirdi.
Parlak turuncu çiçekleri binlerce yıldır bir boya ve safran yerine kullanılmıştır ve aspir çekirdekleri, tüm yemeklik yağlar arasında en yüksek çoklu doymamış yağ konsantrasyonuna (yüzde 75 ila 82) sahip bir yağa preslenebilir.
Aspir yağı nereden geliyor?
Aspirin gerçekten de bir çiçeği vardır, ancak bitkinin tohumlarından preslenen yağ için yetiştirilir. Aspir, oldukça yüksek sıcaklıklara sahip kurak bölgelerde yetişir. Bu koşullar, çiçeklerin erken sonbaharda tohuma gitmesini sağlar. Hasat edilen her çiçekte 15 ila 30 tohum bulunur. Ülkemizde en fazla aspir üretimi İç Anadolu Bölgesinde yapılmakta olup, il bazında ise Ankara, Şanlıurfa ve Eskişehir il bazında ilk sıralarda yer almaktadır. Aspir üretimi yapılan diğer iller ise Konya, Kırıkkale, Aksaray, Muş, Kayseri, Yozgat, Amasya, Afyon ve Karaman’dır. Ülkemiz aspir üretiminin yüzde 55’ini yaklaşık 25 bin ton üretimi ile Ankara karşılamaktadır. Türkiye’de yıllar geçtikçe üretimi artan ve tohumlarından kaliteli yemeklik yağ elde edilen aspirden, 2023 yılında ise 2 milyon ton yağ üretilmesi hedefleniyor.
Aspir ( Carthamus tinctorius ) en eski kültür bitkilerinden biridir ve On İkinci Hanedanlık dönemine ait tekstillerde ve firavun Tutankhamun’un mezarını süsleyen aspir çelenklerinde eski Mısır’a kadar uzanır.
İki çeşit aspir vardır. İlk çeşit, tekli doymamış yağ asitleri veya oleik asit bakımından yüksek yağ üretir. İkinci çeşit ise linoleik asit adı verilen yüksek bir çoklu doymamış yağ konsantrasyonuna sahiptir. Her iki çeşit de diğer bitkisel yağ türlerine kıyasla doymuş yağ asitlerinde çok düşüktür.
Aspir Yağının Faydaları
Üretilen aspirlerin çoğu yaklaşık %75 oranında linoleik asit içerir. Bu miktar mısır, soya fasulyesi, pamuk tohumu, yer fıstığı veya zeytinyağından önemli ölçüde daha yüksektir. Bilim adamları, çoklu doymamış asitlerde yüksek olan linoleik asidin kolesterolü ve buna bağlı kalp ve dolaşım sorunlarını azaltmaya yardımcı olup olmayacağı konusunda anlaşmazlık içindeler.
Ancak araştırmalar, aspir yağındaki yüksek seviyelerde omega-9 yağ asitlerinin vücudun bağışıklık sistemini iyileştirdiğini ve LDL veya “kötü” kolesterolü düşürdüğünü göstermiştir. Ne yazık ki, aspir, vücudu serbest radikallerden koruyan bir antioksidan olan yüksek düzeyde E vitamini içermez.
Aspir Yağı Yemek Pişirmek İçin Sağlıklı Bir Yağ mı?
Amerikan Kalp Derneği , kalp hastalıklarını önlemek ve kolesterol seviyelerini yönetmek için aspir yağı ve zeytinyağı gibi doymuş yağ oranı düşük yağlarla yemek pişirmeyi önerir. Çoklu doymamış yağlar pişirme sırasında oksitlenmeye (parçalanmaya) dönüştüğünden, yüksek oleik, rafine aspir yağı, tavada kızartma gibi yüksek ısıda pişirme için daha iyi bir seçimdir.
Aspir Yağı Kullanım Alanları
Aspir, orijinal olarak kırmızı ve sarı boyaların yapımında kullanılan çiçekler için yetiştirildi. Günümüzde aspir, yağ, yemeklik (tohumun preslenmesinden geriye kalan) ve kuş yemi için yetiştirilmektedir. Aspir, yüksek bir duman noktasına sahiptir, bu da derin kızartma için kullanmak için iyi bir yağ olduğu anlamına gelir. Aspirin kendine has bir tadı yoktur, bu da onu salata soslarında yağ olarak faydalı kılar. Sadece nötr bir tada sahip olmakla kalmaz, aynı zamanda buzdolabında diğer yağlar gibi katılaşmaz.
Yüksek çoklu doymamış yağ içeriği, aspir yağının soğutulduğunda bile sıvı kalması anlamına gelir ve bu da neredeyse tatsız bitkisel yağı salata sosları ve diğer soğuk mezeler için iyi bir seçenek haline getirir.
Endüstriyel yağ olarak beyaz ve açık renkli boyalarda kullanılır. Diğer bitkisel yağlar gibi, aspir yağı da dizel yakıt yerine kullanılabilir, ancak yağın işlenmesindeki masraflar, gerçekçi bir şekilde kullanılmasını maliyetli hale getirir.
Aspir Yağı ile Yemek Pişirmenin 3 İpucu
- Unlu mamullerde olduğu gibi nötr bir tat istediğinizde rafine aspir yağı kullanın.
- Kızartma ve diğer yüksek ısı uygulamaları için yüksek oleikli aspir yağı kullanın.
- Aspir yağı daha düşük sıcaklıklarda sıvı kaldığından, buzdolabında saklayabilir veya soğutulmuş salata sosları yapmak için kullanabilirsiniz.
Dikkat : Bu makalenin içeriği yalnızca bilgi amaçlıdır. HERHANGİ bir bitkiyi veya bitkiyi tıbbi amaçlarla veya başka bir şekilde kullanmadan veya yutmadan önce, tavsiye için lütfen bir doktora veya tıbbi bir bitki uzmanına danışın.
